Vandaag is het 31 oktober en dat betekent dat… SAMHAIN gevierd wordt! Oeps… Jullie dachten Halloween? Halloween wordt inderdaad ook op 31 oktober gevierd maar wij zetten vandaag graag het oude Keltische feest Samhain in de schijnwerpers. Dit Keltische feest is nauw verwant met Halloween en wordt in onze stad door verschillende personen en groepen gevierd.
Wat is de oorsprong van het feest?
De Keltische kalender (voorgesteld als een wiel) telt in totaal 8 jaarfeesten: 4 zonnefeesten en 4 Keltische feesten. Dit Keltische jaar gaat van start op 1 november met de eerste feestdag: Samhain. Samhain is dus in feite het Keltische nieuwjaarsfeest. Toch wordt Samhain al op de avond van 31 oktober gevierd. Dat komt omdat bij de Kelten een nieuwe dag begon bij zonsondergang. Samhain is bovendien niet alleen een nieuwjaarfeest maar ook het laatste oogstfeest van het jaar, waarop voedsel werd geofferd aan de Goden. Dit feest kenmerkt dus het definitieve einde van de zomer en de krachten van de onderwereld die vanaf nu gevoeld kunnen worden.
Het feest van verbondenheid met de voorouders en overgang
De Kelten geloofden dat op 31 oktober de sluier tussen onze wereld en de wereld van geesten en voorouders geopend werd. Dat betekende dat Samhain bij uitstek dé gelegenheid was om voorouders te herdenken en te eren. Dit gebeurt onder andere door ons eigen bestaan in vraag te stellen. Vragen zoals: Wie ben ik? Waar kom ik vandaan? Wie komt er voor mij? Waarom ben ik hier?
Tegelijkertijd was en is Samhain een teken van overgang: na de warme dagen vormt Samhain een overgang naar de koude dagen van het jaar, het laat de zonnige zomer achter zich en luidt de start van een donkere wintertijd in. Op Samhain worden dus niet alleen voorouders herdacht maar wordt ook het nieuwe jaar dat aanbreekt gevierd!
Samhain in Antwerpen
Naast verschillende (neo-)paganisten organiseert ook Arcadia Coven, een Antwerpse eclectische heksenvereniging, jaarlijks een ‘Samhain ritueel’. Op deze samenkomst is iedereen welkom en worden ieders voorouders herdacht. Verschillende Keltische rituelen komen aan bod tijdens deze avond. Er wordt bijvoorbeeld een cirkel getrokken om een heilige plaats te maken, door elkaar de hand te geven. Ook is er aandacht voor oude heidense symbolen zoals het vuur, in de vorm van kaarsen in en rond deze heilige plaats. Tijdens de avond zelf staan de deelnemers stil bij wie ze zijn en worden overleden dierbare(n) herdacht. Afsluitend volgt er steeds een zogenaamd ‘cake and wine’ ritueel: lekkers wordt gedeeld onder de aanwezigen.
Samhain wordt niet alleen samen gevierd. Ook in verschillende huiskamers worden kaarsen opgelicht en voorouders herdacht. Het persoonlijke aspect is erg belangrijk, dat benadrukt ook de organisatie Arcadia Coven: “Vraag aan 12 heksen wat hekserij is, je krijgt 13 verschillende antwoorden… Omdat het zo persoonlijk is”.
Samhain of Halloween?
De naam ‘Halloween’ is afgeleid van ‘All Hallows Eve’ of ook wel ‘de vooravond van Allerheiligen’. De naam ‘Halloween’ verwijst dus in feite naar het christelijke feest ‘Allerheiligen’, dat plaatsvindt op 1 november. Toch zijn Halloween en Samhain, een christelijk tegenover een Keltisch feest, meer verwant dan je zou denken. Hoewel het christendom met nieuwe feesten kwam en heidense feesten zoals Samhain werden afgeschaft, zien we nog veel elementen van Keltische feesten terug in christelijke feesten. Het branden van kaarsen op graven is daar een voorbeeld van.
Wie de film ‘Coco’ al eens zag, zal dit herkennen. Deze film speelt zich af in Mexico op Día de Muertos, de Mexicaanse Allerheiligenviering die ook plaatsvindt op 1 en 2 november. Ook dit feest werd verrijkt met christelijke elementen en betekenissen maar behield verschillende oudere gebruiken. Zo zien we bijvoorbeeld de familie van Coco een altaar bouwen met kaarsen, afbeeldingen van overleden familieleden en eten en drinken om te offeren, omdat ze geloven dat voorouders op Día de Muertos terug naar hun wereld komen om vrienden en familie te bezoeken.
Halloween wordt vandaag voornamelijk gelinkt aan spinnenwebben, vleermuizen en boze geesten. Ook dit verwijst naar Samhain. Kelten geloofden dat wanneer de sluiers tussen twee werelden openstonden, voorouders op bezoek konden komen. Om hen te eren werden grote feestmalen gegeven, waarbij plaats werd vrijgehouden voor de overledenen. Maar naast de zielen van de overledenen, konden op deze nacht ook slechte wezens en geesten hier zielen komen halen. Om dat te voorkomen deden mensen hun uiterste best om deze geesten bang te maken. Dat verklaart het griezelen en de typische Halloweenpompoenen met verschrikte gezichten. Pompoenen waren oorspronkelijk geen deel van Samhain, bieten wel. Dat veranderde toen Halloween overwaaide naar Amerika, waar bieten niet te vinden waren. Zo kwamen de pompoenen in beeld. Doorheen de tijd groeide Halloween meer en meer uit tot een commercieel feest. We zien winkeletalages vol Halloweenspulletjes, verenigingen organiseren griezeltochten op Halloween en kinderen verkleden zich om van deur tot deur met “trick or treat” een heleboel lekkers te verzamelen.
HAPPY HALLOWEEN! … EUH … BLESSED SAMHAIN!
Je kan Arcadia Coven contacteren via www.arcadiacoven.be en arcadia@telenet.be.
Vier jij graag mee dit Feest van het Licht? Thuis, in de klas, met familie of vrienden? In bijgevoegd document geven wij nog enkele ideeën om aan de slag te gaan rond Samhain.