Vandaag is het de 13de december. Dit betekent dat voor vele mensen van Zweedse en andere Europese origine het moment is aangebroken om Sint-Lucia te vieren.
Sint-Lucia is een feest dat vooral bekend is door indrukwekkende beelden van in het wit geklede meisjes met kaarsen in een krans op hun hoofd en ook in de handen. Zij komen daarmee de kerk binnen terwijl ze Lucia liedjes zingen.
Dit feest en deze ceremonie kennen een lange traditie.
Wie was de Heilige Lucia?
De legende vertelt dat Lucia in de derde eeuw in Sicilië geboren werd. In 304 werd Lucia martelares in Syracuse op het eiland Sicilië, tijdens het bewind van keizer Diocletianus. Deze keizer vervolgde christenen. Lucia werd terechtgesteld voor haar geloof, nadat ze haar verloving met een man, die het veelgodendom van de Romeinse staat volgde, opgaf voor haar christelijke roeping. Het zwaard van haar terechtstelling wordt regelmatig afgebeeld in de kerkelijke beelden of beeltenissen van deze heilige.
Volgens de legende gaf Lucia eten en hulp aan andere christenen, die zich in Romeinse catacomben schuil hielden. Die verhalen vertellen ons dat, om haar weg in het duisternis te vinden en tegelijkertijd haar beide handen vrij te houden voor het dragen van eten, Lucia een krans met kaarsen op haar hoofd droeg. Dit symbool leeft vandaag nog steeds tijdens Sint -Lucia vieringen op 13 december, wanneer meisjes kaarsen dragen op hun hoofd.
Lucia is afgeleid van het Latijnse woord lux, wat licht betekent. Lucia’s naam verwijst dus rechtstreeks naar het licht. Het is dan ook geen verrassing dat haar naam in de late Middeleeuwen gelinkt werd met de terugkeer van het licht na het wintersolstitium. Deze winterzonnewende vond initieel plaats op 13 december, maar na de invoering van de Gregoriaanse kalender werd 21 december de kortste dag. Lucia behield echter haar naamdag op 13 december.
De belangrijke betekenis van licht op Sint-Lucia volgt daarnaast ook uit de legende dat Lucia tijdens haar vervolging haar eigen ogen zou hebben uitgestoken maar toch het zicht behield. Het symboliseert opnieuw de overwinning van het licht op de duisternis. Voorstellingen van ogen komen ook terug in sommige afbeeldingen van deze heilige.
Sint-Lucia is patrones van blinden en zieke kinderen maar ook van vele beroepen, onder andere kleermakers, naaisters, portiers en notarissen. Ze is tevens de beschermster tegen dysenterie, oogkwalen, keelpijn, infecties en problemen bij de menstruatie.
Verschillende tradities
De tradities die ontstonden in de middeleeuwen verspreidden zich in de 20e eeuw over heel Zweden en naburige landen (Noorwegen, Denemarken, Finland en Ijsland). Toch is het Sint-Luciafeest in het heden vooral bekend in haar Zweedse invulling.
In Zweden markeert het feest van Sankta Lucia het begin van de kerstperiode en is het verbonden met talrijke volkstradities. Op 13 december worden gezinnen gewekt door één van de dochters des huizes. Zij dost zich voor deze gelegenheid uit in witte kleding met een rode sjerp en ze zet een krans met kaarsjes op haar hoofd . De dochter wekt niet alleen haar ouders, broers en zussen maar voorziet hen ook van eten. Dat gaat gepaard met het zingen van speciale Lucia-liedjes.
Daarnaast wordt Sint-Lucia ook buitenhuis gevierd. Zo is het traditie dat elk dorp jaarlijks een eigen 'Lucia' kiest. Verder worden er tijdens het Luciafeest in Zweden vaak kerkconcerten georganiseerd en delen kinderen (verkleed als speculaasmannetjes, elfjes en sterrenjongens) traditionele saffraanbroodjes uit
In het noorden van Italië lijkt het Luciafeest op het sinterklaasfeest uit Nederland en België, maar ook op de Britse Father Christmas en de Grootvadertje Vorst-traditie uit Rusland. Sint-Lucia brengt daar in de nacht van 12 op 13 december, vergezeld van haar ezel en haar helper, Castaldo, cadeaus aan de brave kinderen en kolen aan de stoute kinderen. De lokale kinderen schrijven een verlanglijstje voor Sint-Lucia en bij het naar bed gaan laten ze iets voor hun achter: sinaasappels, koekjes of koffie voor Lucia, hooi of een wortel voor de ezel en rode wijn voor Castaldo.
In Syracuse op Sicilië, de geboortestad van Lucia, begint de viering op de vooravond van 13 december. Het zilveren beeld van de heilige wordt dan eerst uit haar kapel naar het altaar van de kathedraal verplaatst. Op deze dag wordt er ook cuccìa gegeten, een zoete Siciliaanse soep. De volgende dag, op 13 december, wordt het Luciabeeld in een processie door de stad gedragen en teruggebracht naar het graf van de heilige in de kathedraal.
Sint-Lucia wordt verder op verschillende manieren gevierd in Kroatië, Hongarije, Malta, het Caribische eiland Saint-Lucia en de Verenigde Staten. Ook in Brussel is er een Zweedse kerk die het feest elk jaar viert en de kerken van Begijnendijk, Wespelaar, Engsbergen en Oosterlo-Geel dragen haar naam.
Zin om aan de slag te gaan rond Sint-Lucia? Jullie vinden tips en activiteiten in de bijlage hieronder.