Kernovertuigingen van het evangelisch christendom
Je zou kunnen stellen dat het evangelisch christendom een religie is zonder religiositeit. Er bestaan geen rituelen, geen liturgie, geen vaste of voorgelezen gebeden, geen kerkelijk jaar, geen ambtsgewaden, geen heilige voorwerpen, geen kaarsen of wierook, geen vaste religieuze kenmerken aan de binnenkant of buitenkant van het kerkgebouw, geen traditionele kerkgezangen of kerkorgel. Kortom, alle menselijke toevoegsels zijn er afgepeld tot alleen de kern overbleef: Jezus.
Het gaat louter om de inhoud: een levende relatie met Jezus, die begint met een persoonlijke geloofskeuze (bekering of wedergeboorte genoemd). Bij evangelische christenen gaat het dan ook meer om een relatie met Jezus dan om een religie over Jezus.
Hoewel de evangelische geloofspunten (theologie) over het algemeen vrij dicht aansluiten bij het protestantisme, en de evangelische beweging historisch gezien (vanaf de achttiende eeuw) ook is gegroeid uit het protestantisme, weegt voor evangelische christenen het model van de oorspronkelijke kerk van het Nieuwe Testament veel zwaarder door dan het model van de Reformatie. Voor hen is het niet zozeer van belang wat Luther en Calvijn over iets hebben gezegd, maar wat Jezus en de apostelen erover hebben gezegd. De Bijbel, als het geïnspireerde woord van God, is in alles de basis, niet alleen in de leer maar vooral in de praktijk van het dagelijks leven.
Grotere verschillen met het klassieke protestantisme zijn er in de manier van de geloofsbeleving (spiritualiteit) en van kerk zijn (ecclesiologie).
De 4 hoofdkenmerken van de evangelische identiteit zijn:
□ De Bijbel als het geïnspireerde woord van God, onfeilbaar en gezaghebbend in alles, ook voor vandaag; conservatieve Bijbelinterpretatie,
□ Een persoonlijke, individuele geloofskeuze (bekering/wedergeboorte), gevolgd door doop op geestelijk volwassenen leeftijd door onderdompeling,
□ De centrale plaats van Jezus’ offerdood aan het kruis, waar Hij eens voor altijd alles volbracht in onze plaats,
□ Een sterke motivatie tot uitdragen van het evangelie (getuigenis) dichtbij en verder weg (activisme).
Structuur en organisatie van het evangelisch christendom
Wereldwijd zijn er naar schatting 650 tot 700 miljoen evangelische christenen (afhankelijk van de wijze van tellen), dus 27 à 30% van de 2,3 à 2,4 miljard christenen of 9 à 10% van de wereldbevolking.
Er bestaat geen wereldwijd gezag, zoals het Vaticaan, maar er zijn vele honderden grotere en vele duizenden kleinere evangelische kerkverbanden of denominaties. Daarnaast zijn er Evangelische Allianties (op nationaal, Europees en mondiaal vlak), maar dit zijn platforms van ontmoeting en overleg, geen gezagsstructuren. De World Evangelical Alliance vertegenwoordigt wereldwijd ongeveer 500 miljoen gelovigen.
In België zijn negentien evangelische denominaties via de Federale Synode en de ARPEE rechtstreeks vertegenwoordigd bij de overheid, en nog een tiental onrechtstreeks. In totaal bestaan er in België vandaag ruim 1400 evangelische kerken, waarvan ongeveer tweehonderd in Antwerpen en ruim vierhonderd in Brussel. Ongeveer 2% van de Belgische bevolking is evangelisch. Migrantenkerken zijn vooral geconcentreerd in grotere steden als Brussel, Antwerpen, Luik, Gent en Charleroi, maar ook in de provinciesteden met goedkopere woningen, zoals Aalst, Turnhout, Kortrijk en Verviers.
Er zijn geen algemene criteria voor leiderschap in plaatselijke kerken op het vlak van diploma’s. Wel bestaat er een veelheid aan Bijbelscholen en opleidingsinstituten, maar voor een voorganger wegen geestelijke maturiteit en levensheiliging zwaarder door dan zijn academische opleiding of diploma. Sommige voorgangers hebben zo’n opleiding wel, andere niet.
Binnen de kerk is er een radicale toepassing van het ‘priesterschap van alle gelovigen’. Er zijn geen wijdingen en er is geen principieel onderscheid tussen geestelijken en leken, ook niet bij de bediening van de ‘sacramenten’ (bij evangelischen ‘instellingen van de Heer’ genoemd, want op zich niet heilig, maar symbolisch). Wel is er een taakverdeling. In sommige evangelische kerken kunnen ook vrouwen voorganger zijn, in andere niet. Iedere kerk kan daarover autonoom beslissen.
Diversiteit binnen het evangelisch christendom
Het evangelisch christendom is ongetwijfeld de meest diverse religie die er bestaat. Er is geen geografisch kerngebied en ook geen overheersende cultuur of etniciteit. Waar je bij anglicanen vooral denkt aan de Angelsaksische wereld, bij hindoes vooral aan India, en bij orthodoxen vooral aan Griekenland en Oost-Europa, daar kan een evangelisch christen een Braziliaan zijn, maar even goed een Koreaan, een Nigeriaan, een Chinees of een zigeuner. Wereldwijd wonen 30% van de evangelische christenen in Afrika, 30% in Azië, slechts 15% in Noord-Amerika (wat dus zeker niet de overheersende regio is) en... 4% in Europa. Ook in België bestaan er naast 30% autochtone Belgische evangelische kerken, zo’n 70% evangelische kerken met tientallen verschillende talen en nationaliteiten. Alleen al in Antwerpen bestaan er evangelische kerken in 17 talen, waaronder Russisch, Roemeens, Chinees (Kantonees en Mandarijns), Arabisch, Armeens, Farsi, Urdu, Tamil, Koreaans, Tagalog, Amhaars en Eritrees.
Wat betreft maatschappelijke klasse vindt men ook de volledige maatschappelijke ladder terug binnen het evangelisch christendom, van analfabetische rubbertappers in de jungle van de Amazone tot hoog opgeleide universitairen in de grote wereldsteden. De Nobelprijswinnaar van 2018, Denis Mukwege, een gynaecoloog in Congo die zich inzet voor verkrachte vrouwen, is bijvoorbeeld een evangelische pastor. Maar ook een hele reeks Braziliaanse stervoetballers, zoals Kaká, zijn evangelisch christen of zelfs pastor.
Via hun kerk hebben Belgische evangelische christenen een veelheid van multiculturele contacten met geloofsbroeders en -zusters zoals weinig andere Belgen die hebben. Doordat men elkaar vindt in een gemeenschappelijk beleefd geloof, vallen tussenmuren, vooroordelen en culturele verschillen weg. Zo is er in Brussel een evangelische kerk waar Armeniërs en Turken naast elkaar zitten in de kerkdienst, terwijl zij in de wereld elkaars aartsvijanden zijn. De liederen worden er zowel in het Armeens als in het Turks gezongen.
Maatschappelijk engagement van het evangelisch christendom
Eigen aan de weinig gestructureerde aard van de evangelische beweging, is ook de spontane maar weinig gestructureerde vorm van haar maatschappelijk engagement. Dit bevindt zich veelal op het “grassroots level”, dicht bij de mens in nood, maar minder vertegenwoordigd in de hogere regionen van internationale koepels. Het evangelisch engagement past zich snel en soepel aan aan de nood van plaats en tijd. Zo reikte in de negentiende eeuw bijvoorbeeld het Leger des Heils uit naar de alcoholiekers en clochards van die tijd en openden er in de jaren zeventig veel evangelische opvangcentra voor drugsverslaafde hippies. Momenteel zijn evangelischen in België onder andere actief in de opvang en begeleiding van migranten (‘Gave Veste’) en zetten ze zich in voor vrouwen in mensenhandel en prostitutie (‘Cherut’). Daarnaast zijn er in verschillende steden evangelische voedselbedelingen voor kansarmen (‘De Toevlucht’). Deze organisaties starten dikwijls door het enthousiasme en de bezieling van één christen, waarna anderen van binnen en buiten de eigen kerk spontaan beginnen steunen en meehelpen. Dit heeft het grote voordeel van korte verbindingslijnen tussen de helper en de hulpontvanger, waarbij er weinig of geen kosten verloren gaan aan administratie en logge structuren en waarbij men er een goed zicht op heeft dat de hulp goed terechtkomt.
Ook in derdewereldlanden zijn heel wat evangelische zendelingen uit België actief, dikwijls als arts of verpleegster, of ze leiden er kindertehuizen, bijv. voor kinderen die hun beide ouders aan aids hebben verloren. Ook hier komt de ondersteuning meestal uit hun thuiskerk in België en van sympathisanten, en zelden vanuit grotere koepelorganisaties. Wanneer er ergens in de wereld een humanitaire ramp gebeurt, zullen evangelische kerken hun steun meestal naar dergelijke zendelingen ter plaatse sturen, die zij kennen en die kunnen toezien op de goede besteding van de steun.
Kleinschalig, laagdrempelig, persoonlijk en direct zijn woorden die het evangelische engagement het meest typeren.
Geschreven door: John van der Dussen