Rooms-katholieke Kerk

Wat houdt het rooms-katholiek geloof in?

De rooms-katholieke kerk is een christelijke geloofsgemeenschap. Het woord ‘katholiek’ betekende oorspronkelijk ‘universeel’ of ‘voor de hele wereld’. In de praktijk gaat het over de kerk die over de hele wereld georganiseerd is, maar zich schaart onder het morele gezag van de paus van Rome.

De kern van het christelijk geloof is dat God zich op een unieke manier kenbaar heeft gemaakt in de mens Jezus van Nazareth. Deze mens en zijn boodschap zijn zo universeel en bevrijdend dat ze ‘goddelijk’ genoemd worden. Jezus wordt daarom de ‘Zoon’ van God genoemd. “Zozeer heeft God de mensen liefgehad dat Hij zijn Zoon naar de wereld heeft gezonden” staat in het Evangelie van Johannes. Anders dan in de islam en het jodendom blijft God dus niet louter transcendent en openbaart Hij zich niet enkel door, maar ook ín een mens van vlees en bloed.

Deze ‘incarnatie’ van God, Jezus van Nazareth, ook Gods Zoon genoemd, is geboren uit Maria. Katholieken geven haar de benaming ‘maagd’, naar analogie van het gebruik van dit woord voor de veelbelovende toekomst van het volk Israël in het Oude Testament. De letterlijke interpretatie hiervan is sinds lang een theologisch discussiepunt, maar voor vele katholieken is het een discussiepunt van tweede orde. Doorheen de traditie wordt Maria gezien als de moeder van alle gelovigen. Gelovigen wenden zich tot Maria als bemiddelaarster tussen mens en God (Maria Mediatrix).

Een tweede essentieel geloofspunt (dat gedeeld wordt met vele andere christelijke kerken) is het geloof in de Heilige Drievuldigheid. Christenen geloven dat de ene God zich openbaart op drie wijzen: ze spreken over drie ‘personen’ (rollen? aspecten?), de Vader, de Zoon en de heilige Geest.

God als Vader

De ene God openbaart zich als schepper en wetgever. Dit aspect van God wordt de ‘Vader’ genoemd.

God als Zoon

Dezelfde God openbaart zich daarna als verlosser, in de persoon van Jezus, die we de Gezalfde (= Christos) noemen. Dit aspect noemen we de ‘Zoon’.

God als heilige Geest

Dezelfde God openbaart zich vervolgens in wat mensen heiligt, wat hen naar het goede en het goddelijke drijft, maar ook in wat hen samen tot goddelijke gemeenschap brengt. Dit aspect van God noemen we de ‘heilige Geest’.

Hoewel er dus verschillen zijn te herkennen in verschijning en plaatsing in de tijd, is er geen fundamenteel verschil tussen deze drie entiteiten: het zijn drie termen voor dezelfde God.

Structuur van de rooms-katholieke kerk in België

De Kerk, de gemeenschap van het volk van God

De Kerk is de gemeenschap van mensen uit alle volkeren en culturen die met Christus één geheel vormen. De kerk beschouwt zich als een levend organisme van mannen en vrouwen die, in Christus verenigd, het geloof vieren, leren, verdiepen en er gemeenschappelijk naar leven. Dat levend organisme wordt in de traditie als volgt omschreven: Christus is het hoofd van de Kerk; de gelovigen vormen zijn lichaam. Het is de taak van de Kerk om het rijk van God onder alle volkeren te doen groeien.

Drie ambten

Sinds het ontstaan van de Kerk bestaan er drie ambten die elk met een wijding worden toegekend: bisschop, priester en diaken. Elk heeft zijn specifieke taken en bijhorende spiritualiteit. In de oorspronkelijke kerkgemeenschap was de bisschop degene die voor de eenheid moest zorgen (episcopale taak), de priester zorgde voor het doorgeven van het geloof (presbyterale taak) en de diaken nam de diensttaak van de gemeenschap op zich (diaconale taak). Los van deze ambten behoren deze drie taken tot de gezamenlijke opdracht van de hele kerkgemeenschap als ‘volk van God’.

Paus

Het hoogste gezag binnen de Kerk is de paus, als herder van alle katholieken. Dit is geen apart ambt in de Kerk; de paus is de primus inter pares: hij is een bisschop zoals de andere bisschoppen, maar hij krijgt leidinggevend gezag. In het boek ‘Licht van de wereld’ (2010) beschrijft paus Benedictus XVI dat dit niet inhoudt dat de paus de macht heeft “om wat dan ook af te dwingen”. “Zijn ‘macht’ bestaat alleen als mensen ervan overtuigd zijn dat ze bij elkaar horen, en dat de paus een zending heeft die hij zichzelf niet heeft gegeven.”

Bisdommen

Gelovigen en volken van alle landen vormen samen de wereldkerk. Deze is geografisch ingedeeld in bisdommen (de lokale Kerk), die weer zijn onderverdeeld in parochies. Aan het hoofd van een bisdom staat een bisschop. De bisschop geeft bestuurlijke leiding aan het bisdom, maar is, net als de paus voor de wereldkerk, op de eerste plaats herder en leraar die de geloofsgemeenschap bijeenhoudt en het geloof verkondigt en verduidelijkt. Bisdommen en bisschoppen werken met elkaar samen in kerkprovincies en in bisschoppenconferenties.

Parochies

Op lokaal niveau zijn er parochies; ook deze zijn geografisch bepaald. Een priester geeft namens de bisschop leiding aan de plaatselijke geloofsgemeenschap. Die priester wordt een pastoor genoemd. Tegenwoordig is de pastoor vaak verantwoordelijk voor meerdere parochies. Ook diakens en parochieassistenten krijgen in de parochies steeds vaker verantwoordelijke functies op vlak van liturgie, pastoraal en diaconie.

Voor het beheer van de materiële zaken wordt een pastoor geholpen door het kerk- of parochiebestuur dat bijna uitsluitend uit leken bestaat.

Parochies werken vandaag de dag samen in zogenaamde pastorale eenheden. Zo bundelen ze de krachten om een levendige en aantrekkelijke lokale kerk te vormen.

Andere taken en structuren binnen de kerk

Met de trits bisschop, priester, diaken is de hoofdlijn van de kerkelijke ambten geschetst. De andere functies en structuren binnen de Kerk werken ten dienste hiervan. Kardinalen helpen de paus bij het bestuur van de wereldkerk. Vicarissen assisteren een bisschop bij het bestuur van het bisdom. Parochies kunnen per regio verenigd zijn in decanaten of (steeds vaker) in parochiale eenheden. Daarnaast zijn er in elk bisdom diocesane diensten die instaan voor deelaspecten van het hele takenpakket van een bisdom. Tenslotte zijn er organisaties die sterke banden hebben met de kerk en die geregeld met de structuren van de kerk in overleg gaan.

Religieuzen

In eenheid met de Kerk, maar als zelfstandige onderdelen ervan, zijn in veel landen religieuzen actief: paters, broeders en zusters. Ze maken deel uit van tal van verschillende religieuze ordes en congregaties.

Diversiteit in de Rooms-Katholieke Kerk

“In het huis van mijn Vader is plaats voor velen.” (Joh 14,2)

Eén van de elementen die hebben bijgedragen tot de succesvolle verspreiding van het beginnende christendom is zeker het feit dat christenen de bestaande diversiteit in de wereldsteden van de oudheid volop omarmd hebben. In de loop van de geschiedenis heeft het christendom zich niet altijd heel tolerant opgesteld ten aanzien van andersdenkenden. Daar is – zeker de laatste decennia – verandering in gekomen. Zowel het tweede Vaticaans concilie (1962-1965) met ‘Nostra Aetate’ en de laatste pauselijke encycliek ‘Fratelli Tutti’ (2020) van Paus Franciscus zetten de deur open voor een vergaande  interlevensbeschouwelijke dialoog.

Maar ook binnen de Rooms-Katholieke Kerk is plaats voor verscheidenheid. In het verleden was er ruimte voor inculturatie, kleinere aanpassingen in de organisatie en de rituelen van de kerk aan de plaatselijke bevolking. Het motto blijft echter altijd: ‘eenheid in verscheidenheid’. In bisdom Antwerpen zijn verscheidene katholieke gemeenschappen actief die een band hebben met bepaalde origines.

Uiteindelijk bestaat er ook grote verscheidenheid in wat mensen geloven en in de mate waarin en de wijze waarop zij zich verbonden weten met de grotere Kerk. Hierover bestaan tal van godsdienstwetenschappelijke onderzoeken.

Maatschappelijk engagement

Vanaf het allereerste begin beschouwde de Kerk de dienst aan de naaste als één van haar belangrijkste taken. Men noemt dit ‘diaconie’. In het diaconaat geeft de Kerk handen en voeten aan Gods bedoeling om te werken aan een rechtvaardige wereld, waarin ieder mens tot zijn recht komt.

De Rooms-Katholieke kerk in België maakt deel uit van of stuurt heel wat organisaties die opkomen voor solidariteit. Denk maar aan de historische rol van de kerk in de gezondheidszorg, de welzijnszorg, de werelkerk (missie) en de vele initiatieven zoals Broederlijk Delen, Welzijnszorg....

Geschreven door Eric Devos en Peter Keersmaekers

Bron: o.a. www.rkkkerk.nl